قمه زنی
رهبر معظم انقلاب درباره تاریخچه ورود قمه زنی به ایران میفرمایند: وقتی کمونیستها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند، همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند، فقط یک چیز را اجازه دادند و آن قمه زدن بود.
قیام امام حسین(ع) در هر عصر و زمان و برای هر ملت و مردمی پیامی دارد، پیامی که هیچ گاه کهنه نمیشود، اما در شرایطی که همواره استعمارگران خون آشام در تلاش بودهاند تا نقش عاشورا را کمرنگ کنند و بنیانش را براندازند، مؤثرترین عاملی که میتواند آن را برای نسلهای آینده حفظ کند، مراسم سوگواری امام حسین(ع) است، برپا داشتن مراسمی به یاد سیدالشهدا در ایام مختلف به ویژه دهه محرم و روز عاشورا میتواند روشی برای احیا خط ائمه و تبیین مظلومیت آنان باشد، تأکیدهای فراوان پیامبر(ص) و ائمه(ع) به برپایی مراسم سوگواری نیز هماهنگ با این اهداف عالیه بوده است.
اما متأسفانه با گذشت زمان و گسترش مذهب تشیع، این مراسم عزاداری به پارهای از آداب و رسوم قومی و ملی و سلایق فردی و جمعی از جمله قمه زنی ممزوج شد که خود می تواند مانعی برای درک مناسب پیام عاشورا باشد.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم با بیان اینکه مدعیان قمه زنی برای اثبات جواز قمه زنی خود به دلایلی استدلال می کنند، به نقد بررسی این دلایل پرداخته است که در ادامه می آید:
*نقد ادله قائلین به جواز قمه زنی
۱- افسانه سر به محمل کوبیدن حضرت زینب(س):
قمه زنان به این روایت دروغ استناد کرده و میگویند: اگر قمهزنی و سر شکافتن در عاشورا و عزای سیدالشهدا جایز نیست، پس چرا حضرت زینب(س) سرش را به چوب محمل کوفت و سر و صورت خود را آغشته به خون کرد.
اصل ماجرا چنین است که فردی به نام «مسلم جصاص(گچکار)» نقل میکند: به هنگامی که در حال بازسازی دروازه اصلی شهر کوفه بوده هیاهویی میشنود و به سمت هیاهو حرکت کرده و میبیند که اسرای واقعه عاشورا در کجاوه بودند و در این هنگام سر بریده امام حسین(ع) را بالای نیزه بردند که حضرت زینب با مشاهده سر بریده برادر، سر خود را از فرط ناراحتی به چوب محمل میکوبد، چنانچه خون از زیر مقنعهاش جاری شد و با چشم گریان اشعاری را قرائت کردند.[۱]
این مطلب برگرفته شده از کتابی به نام «نورالعین فی مشهد الحسین» است که نویسنده آن مشخص نیست و تنها به ابراهیم بن محمد نیشابوری اسفراینی نسبت داده میشود که شخصی اشعری مذهب و شافعی مسلک بود و بسیاری از علما در بی اعتبار بودن آن صحه گذاشتهاند.
چنانچه محدث بزرگوار مرحوم شیخ عباس قمی صاحب مفاتیح الجنان بیان میکند که نسبت سر شکستن به حضرت زینب(س) بعید است، چون ایشان عقیله بنیهاشم و صاحب مقام رضا و تسلیم است ، وی سپس با استناد به کتابهای معتبر مینویسد که اصلاً محمل و هودجی در کار نبود تا آن حضرت سرش را به آن بکوبد.[۲]
۲- جزع برای امام حسین(ع)
قمه زنان با استناد به این موضوع، قمه زنی را از مصادیق جزع و عزاداری میدانند؛ چون جزع و عزاداری برای امام حسین(ع) از شعائر الهی است، پس قمه زنی نیز به تبع آن جایز و حتی مستحب است.
ولی باید دانست که هر فعل و شیئی دارای تعریف و محدوده مشخصی است که این تعریف یا از ناحیه شرع مقدس معین شده و یا عقل و عرف برای آن محدوده معین میکند، در اینجا نیز باید محدوده عزاداری توسط شرع یا عقل معین شود.
امام خمینی(ره) در این باره چنین میگویند: در اینجا هم باید در خصوص عزاداری و مجالسی که به نام امام حسین(ع) بر پا میشود سخنی بگویم، ما و هیچ یک از دینداران نمیگوییم که با این مراسم، هر کسی هر کاری میکند خوب است، چه بسا علمای بزرگ و دانشمندان، بسیاری از این کارها را ناروا دانسته و از آن جلوگیری کردهاند.[۳]
بنابراین در مورد قمهزنی باید گفت که هیچ دلیل شرعی که بتوان با آن قمه زنی یا اعمال شبیه به آن را به عنوان عزاداری و جزع بر می شمرد، وجود ندارد، اما متأسفانه بعضی از طرفداران قمه زنی برای این که کار خود را توجیه کنند و وجهه شرعی به آن بدهند، دست به تحریفاتی در متون روایات نیز زدهاند.
۳- مواسات و همدردی با امام حسین(ع)
دلیل دیگر قمه زنان برای قمه زدن، این است که آنان عنوان می دارند که عمل ما نوعی مواسات و همدردی با امام حسین(ع) است، در جواب گفت، ابتدا باید تعریف و محدوده مشخصی برای مواسات مشخص کرد سپس حکم کرد که قمه زنی مصداق مواسات است یا نه؟
مواسات در لغت به معنای آن است که از آنچه داریم به طرف مقابل خویش بدهیم تا با او مساوی شویم، پس اطلاق مواسات بر قمه زنی از نظر معنای لغوی غلط است، در اینجا چیزی به امام حسین(ع) داده نشده است، زیرا انجام این امور یا به خاطر دنیای ایشان است که آن حضرت در دنیا نیستند و یا به خاطر آخرت آن حضرت است که ایشان در آخرت، به این کارها نیازی ندارند، پس اگر سیدالشهدا به خاطر نبرد در راه خدا متألم می شد، همدردی ما این است که ما هم به خاطر نبرد در راه خدا متألم شویم، زیرا معنای مشارکت همین است که در جای او قرار گیریم.
۴-احیای امر مذهب
مدافعان قمه زنی ادعا میکنند که با قمه زنی پایههای دین را تقویت کرده و بدین وسیله تعداد علاقه مندان به مذهب تشیع را می توان افزایش داد، در جواب از این استدلال باید گفت:
باطل بودن این استدلال بسیار مشخص است، زیرا اصلی ترین دلیل حرمت قمه زنی موضوع موهن و تضعیف مذهب بودن آن است، به گونه ای که انجام آن چهره ای زشت و وحشیانه از اسلام در نظر غیر مسلمانان و حتی بعضی از مسلمانان بر جای می گذارد.
امام خمینی(ره) در این باره می گوید: شما می خواهید برای خدا کاری انجام دهید، در شرایطی که کاری به ضرر اسلام تمام شود، بهتر است که انجام نشود، مثلاً قمهزنی که موجب وهن اسلام میشود شما تا میتوانید دستجات و سینه زنی را با شکوه تر انجام دهید.[۴]
۵-استدلال به فرازی از زیارت ناحیه مقدسه
در قسمتی از زیارت منسوب به زیارت ناحیه مقدسه آمده است: «من صبح و عصر بر تو ندبه می کنم و به جای اشکها بر تو خون میگریم». بعضیها خواسته اند تا از این عبارت جواز قمه زنی و خونریزی را استفاده کرده و بگویند چون امام زمان(عج) حاضر است برای جد بزرگوارش خون گریه کند، پس ما نیز میتوانیم قمه زنی و خونریزی کنیم!
این گونه استدلالها یا از شدت تعصب آنهاست یا از روی قلت سواد، زیرا هر شخص غیر مغرضی با شنیدن این جملات متوجه میشود که خون گریه کردن امری است که عرفاً محال بوده و عملی نیست، پس اگر معنای کلام را آن گونه که قمه زنان معنی می کنند تصور کنیم، لازم میآید که نعوذبالله امام زمان(عج) در این کلمات دروغ گفته باشند، این گونه استعمالات ادبی که برای بیان شدت احساسات فرد به کار می رود در کلام فصحا به وفور یافت میشود و نباید آن را در غیر محل آن، معنی کرد.
۶-امام سجاد و کوبیدن سر به دیوار
یکی دیگر از ادله مدافعان قمه زنی به نقل تاریخی است که آمده امام سجاد(ع) در عزای حسین به تمام قد بلند شده و سر را دیوار کوبید و… : «قام علی طوله و نطح الجدار بوجهه فکسر انفهه و شجّ رأسه و سال دمه علی صدره و خرّ مغشّیا علیه من شدة الحزن و البکاء»؛ تمام قد حضرت ایستاد و صورت خود را به دیوار منزل کوبید پس بینی آن حضرت و سر ایشان شکست و خونش بر صورت ایشان ریخت و از شدت حزن و گریه از هوش رفتند».[5]
در پاسخ باید گفت:
محدث نوری(متوفای ۱۳۲۰ قمری) کتابی با نام «دار السلام» دارد، در این کتاب احادیث ضعیفی مطرح شده است و قابل اعتنا نیست، ج. قضیه امام سجاد(ع) که نقل شده حدیث نبوده بلکه نقل تاریخی است و در کتابهای معتبر تاریخی نقل نشده است.
این گونه حرکات با مبانی اسلام و قرآن و عزاداری امام حسین(ع) منافات دارد و مصداق لطمه زدن به بدن است و حرام است، در نتیجه نمی توان به چنین حدیثی که نه ریشه تاریخی دارد و نه در منابع حدیثی و تاریخی وجود دارد و نه با مبانی قرآن سازگاری دارد، استناد کرد.
*تبیین دلایل حرمت قمه زنی
۱-بدعت بودن قمه زنی
قمه زنی از امور اختراعی است که هیچ گونه سابقه ای در عصر ائمه(ع) و حتی قرون نزدیک به آن نداشته است، شهید مطهری در این رابطه میگوید: قمهزنی و بلند کردن طبل و شیپور از ارتدوکسهای قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیه مردم برای پذیرفتن آنها آمادگی داشت، همچون برق در همه جا دوید.[۶]
علامه سید محسن امین می نویسد: بزرگترین گناهها این است که انسان بدعتها را به جای مستحب گرفته و یا امور مستحبی را بدعت وانمود کند، امور نهی شده که در عزاداریها فراوان اتفاق می افتد، از قرار زیر است: کذب و دروغ گفتن؛ آزار نفس و اذیت کردن بدن که همان قمه زدن و … حرام بودن این امور، عملاً و فعلاً ثابت است؛ جیغ زدن و فریادهای بلند زنان که علاوه بر زشت بودن آن، اصلاً گناه و معصیت است؛ غیر از اینها آنچه به نام دین در اینگونه مجالس، موجب آبروریزی و هتک حرمت فوقالعاده دین میشود و حد مرزی نیز نمیتوان بر آن شمرد.[۷]
۲- وهن و تضعیف مذهب
مهمترین دلیلی که برای حرمت قمه زنی ذکر شده وهن نسبت به مذهب است تا کنون در شبکههای تلویزیونی و رسانههای ضد اسلامی در جهان، با استناد به صحنههای قمه زنی که در برخی دیگر از کشورهای اسلامی نظیر پاکستان و عراق هم معمول است، تولیدات زیادی را بر علیه اسلام و مسلمین تهیه کردهاند که در آنها چهرهای خشن و زشت از اسلام معرفی شده است، نظیر فیلم «شمشیر اسلام» که توسط شبکه تلویزیونی بی بی سی تهیه شده و یا فیلم «ترور شیعی» که از تلویزیون آمریکا پخش شد که در آن شیعیان به گونه ای معرفی شده بودند که به چیزی جز قتل و خونریزی فکر نمی کنند و در پایان نیز صحنههای از قمه زنی در روز عاشورا پخش شد.[۸]
مقام معظم رهبری در این رابطه مطلبی نقل کردهاند: «… وقتی کمونیستها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند، همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند مثلاً مساجد را به انبار تبدیل کردند و … هیچ نشانهای از اسلام و تشیع باقی نگذاشتند، فقط یک چیز را اجازه دادند و آن قمه زدن بود، دستورالعمل رؤسای کمونیستی به زیر دستانشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز جماعت برگزار کنند و یا قرآن بخوانند، اما اجازه دارند که قمه بزنند، چون خود قمه زنی برای آنها یک وسیله تبلیغاتی بر ضد دین و تشیع بود …» [9]
پینوشتها:
[۱] . ناسخ التواریخ، جلد ۶، صفحه ۵۴٫
[۲] . منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، جلد ۱، صفحه ۷۵
[۳]. کشف اسرار، امام خمینی، صفحه ۱۷۳
[۴]. در سایه آفتاب، محمدحسن رحیمیان، صفحه ۱۱۶
[۵]. دارالسلام، جلد۲، صفحه ۱۷۹
[۶]. جاذبه و دافعه علی(ع)، صفحه ۱۵۴
[۷]. التنزیه، صفحه ۱۳
[۸].کیهان عربی ۶/۱/۱۴۱۵، شماره ۳۱۱۳
[۹]. نقل شده در دیدار عمومی با مردم مشهد در اول فروردین ۱۳۷۶
"فتوای مراجع تقلید"
حضرت امام خمینی (ره)
بسمهتعالی
در وضع موجود قمه نزنند، و شبیهخوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد، مانع ندارد؛ اگر چه روضهخوانی بهتر است و عزاداری برای سید مظلومان از افضل قربات است.
"استفتاءات امام، ج 3، سوالات متفرقه، س 37"
حضرت آیتالله العظمی خویی(ره)
اگر قمهزنی و زنجیرزنی با قلابهای فلزی که در ماه محرم انجام میگیرد، منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده و یا هتک، تمسخر و توهین به دین و مذهب را به دنبال آورد، جایز نیست.
"المسائل الشرعیه، استفتاءات الامام الخویی، العبادات؛ و الطریق النجاة، ج 2، ص 445"
حضرت آیتالله العظمی سید علی خامنه ای
قمهزنی علاوه بر این که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهای در عصر ائمه علیهم السلام و زمانهای بعد از آن ندارد و تاییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب میشود؛ بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.
"اجوبه الاستفتاءات، س 1461"
حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی
بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب میگردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد میکند، خودداری کنند.
حضرت آیتالله العظمی حاج شیخ جواد تبریزی(ره)
عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع میباشد؛ ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب و سوء استفاده دشمنان اسلام و اهلبیت علیهمالسلام میشود، اجتناب کنند. (1)
"استفتاءات، س 2003 و 2012 و 2014"
حضرت آیت الله العظمی سیستانی
باید از کارهایی که عزاداری را خدشهدار میکند اجتناب شود.
"مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34"
[روشن است که قمهزنی در حال حاضر تبعات منفی فراوانی از جمله وهن دین را در پی دارد. این فتوا وجه دیگری نیز دارد: اگر قمه زدن ضرر معتدٌ به و یا تبعات منفی داشته باشد جایز نیست.]
حضرت آیت الله العظمی سید محسن حکیم
فرزند ایشان شهید آیت الله سید محمدباقر حکیم نقل نمودهاند که پدر بزرگوارشان دائماً میفرموند: «انّ قضیة التطبیر هی غصة فی حلقومنا»؛ «مسئله قمهزنی، غصّه و اندوهی در گلوی ماست.»
"قمهزنی سنت یا بدعت، اثر مهدی مسائلی"
حضرت آیت الله موسوی اردبیلی
چنانچه ضرر معتدٌ به داشته باشد یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین شود جایز نیست.
منبع: www.ardebili.com
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
در موردی که موجب وهن مذهب شود از آن خودداری گردد.
"مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34 قمهزنی"
ب- سایر علما
حضرت آیتالله علی مشکینی(ره)
بعد التسلیم و التحیه امور مذکور فوق بنفسه در شرع اسلام مورد اشکال و بلکه بعضی از آنها ذاتا مُحرم است. مسلمین باید از وارد کردن آنها در مراسم تعزی حضرت حسین (علیه الصلاة والسلام) که یکی از عبادات است جدا خودداری نمایند...
حضرت آیتالله جوادی آملی
چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است، جایز نیست، انتظار میرود از قمهزنی و مانند آن پرهیز شود.
حضرت آیت الله العظمی علامه امین عاملى(ره)
قمهزنى و اعمالى دیگر از این قبیل در مراسم عزادارى حسینى به حکم عقل و شرع حرام است و زخمى ساختن سر، که نه سود دنیوى دارد و نه اجر اخروى، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل، شیعهى اهلبیت را در انظار مردم مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشى قلمداد مىکنند و شکى نیست که این اعمال ناشى از وساوس شیاطین بوده و موجب رضایت خدا و پیامبر و اهلبیت اطهار نیست و البته تغییر نام این اعمال در ماهیت و حکم شرعى آن که حرمت است، تغییرى نمىدهد.
"اعیان الشیعه، ج 10، ص 363"
حضرت آیت الله العظمی علامه سید محمدحسین فضل الله
"التطبیر حرام لکونه من مصادیق الإضرار بالبدن، و هو غیر جائز مطلقاً على رأینا، سواء أدى إلى التهلکة أو لم یؤد إلیها، و عندئذ فما دام محرماً فلا یمکن جعله من الشعائر الدینیة أو الحسینیة، ولا سیما إذا کان مسیئاً للمذهب، فسوف تشتد الحرمة و تتاکد"؛ "قمهزنی حرام است چون از مصادیق ضرر رساندن به بدن میباشد. و آن از نظر ما مطلقاً حرام است خواه به هلاکت و مرگ فرد منتهی شود؛ خواه نشود. و چون که این عمل حرام است نمیتوان آن را جزء شعائر حسینی یا شعائر دینی قرار داد. خصوصاً زمانی که باعث زشتی و وهن مذهب (شیعه) گردد باعث میشود که حرمت آن تشدید و تاکید شود.
"سایت علامه سید محمد حسین فضل الله: www.bayynat.ir/index
حضرت آیتالله احمدی میانجی (ره)
عملی که موجب وهن مذهب شود، جایز نیست...
حضرت آیتالله ابراهیم امینی
با توجه به این که مشروعیت امور فوق به اثبات نرسیده و در شرایط کنونی موجب وهن مذهب شیعه میشود، اجتناب از آن بر عزاداران امام حسین علیه السلام لازم است. «با این که عزاداری برای سرور شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام یک عبادت و موجب تقرب به خدای سبحان است و ائمه معصومین (عیلهمالسلام) در این باره تاکید، لکن بر علاقهمندان به اهلبیت واجب است از انجام امور فوق اجتناب نمایند؛ زیرا اولا امور مذکور در بین عرف مردم به عنوان عزاداری مرسوم نیست و حکم به استحباب و مشروعیت آنها بدون وجه است. ثانیا در اوضاع و شرایط کنونی جهان، امور مذکور از خرافات به شمار میرود و موجب وهن شیعه میباشد ...
حضرت آیتالله ملکوتی
عزاداری حضرت سیدالشهداء سبط رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) باید لایق و شایسته به آن امام بزرگوار باشد و موجب وهن و تضعیف اسلام و مذهب تشیع نباشد بلکه مثل قیام آن حضرت باعث بقاء و عزت اسلام و مسلمانان بوده و عاری و منزه از هر گونه بدعت و خرافات باشد.
حضرت آیتالله مقتدایی
با استقرار جمهوری اسلامی ایران و تشکیل حکومت اسلامی بر اساس قرآن و وحی توجه همه ملتها و دولتها به اسلام جلب و احکام نورانی و مترقی اسلام مورد مداقه صاحب نظران قرار گرفته و میرود تا همانند خورشیدی تابان در سطح جهان بسط پیدا کند؛ لذا دشمنان اسلام که حقیقت و موجودی خود را در خطر میبینند، در مقام هستند به هر وسیله و بهانه، اسلام را ملکوک(بدنام) و خدشهدار نمایند. از این جهت اموری که امروز موجب وهن به اسلام و تضعیف عقاید مسلمین میگردد، شرعا حرام و مسلمین باید از آنها خودداری نمایند...
حضرت آیتالله محمدی گیلانی
هر آنچه که مایه وهن شریعت اسلام است، طبعاً حرام و خصوصاً اگر مورد نهی ولی امر مسلمین است، بر عموم، اطاعت از آن واجب است.
حضرت آیتالله موسوی تبریزی
عزاداری روزهای محرم و صفر و زنده نگه داشتن قیام مقدس حسین بن علی علیهالسلام از بهترین عبادات و قربات است و هر عملی که موجب وهن اسلام و قیام مقدس حضرت اباعبدالله (علیهالسلام) باشد، حرام است و اطاعت از حکم ولی امر مسلمین واجب و لازم است.
آیتالله سید محمود هاشمی شاهرودی
بسمه تعالی
در کیفیت برگزاری مراسم و شیوههای آن بایستی سه شرط را مد نظر قرار داد:
...
2- آن که موجب وهن دین و مکتب تشیع و یا جامعه اسلامی و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی نباشد؛ زیرا که وهن هر یک از آنها از اعظم محرمات و کبائر است...
3- آن که متناسب با روح اسلام و ارزشهای متعالی مکتب اهلبیت عصمت و طهارت (علیهمالسلام) باشد و با احکام و تعالی حقه آنان منافات نداشته باشد.
"قم/ 4 محرم الحرام 1415 سید محمود هاشمی شاهرودی"
حضرت آیتالله راستی کاشانی
... اقامه عزای حضرت ابی عبدالله الحسین؛ سیدالشهداء علیهالسلام از افضل قربات الی الله تعالی و موجب تجدید حیات اسلام و ایمان است و بر مومنین است هر چه با شکوهتر آن را برگزار نمایند و از هر اموری که موجب وهن اسلام و دستآویز دشمنان اسلام است، اجتناب کنند.
حضرت آیتالله العظمی فاضللنکرانی(ره)
با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته میشود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین علیهالسلام به گونهای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مساله قمهزدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین علیهالسلام از آن خودداری کنند. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر، واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.
"جامعالمسائل، ج1، س 2173"
حضرت آیتالله العظمی نوری همدانی
مکتب سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله علیهالسلام، مکتب امر به معروف و نهی از منکر و چشمه جوشان ارزشهای اسلامی است و تاریخ خونبار عاشورا همیشه با آفریدن حماسهها و موجها و با به حرکت در آوردن احساسات و عواطف، الهامبخش کلیه نهضتها و قیامهایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت گرفته، بوده است... این خاطره، به جوشآورنده خونهایی است که در دل علاقهمندان این مکتب موج میزند. مخصوصا در جهان کنونی که دشمنان اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع نامشروع خود را از دست رفته میبینند، در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب محمدی هستند، لذا لازم است (شیعیان) با مراسم عزاداری کار زینبی بکنند یعنی با منطق اسلام توام و از هر گونه حرکتی که این دین مقدس را بیمنطق قلمداد نماید، منزه باشد و عزاداران محترم و متعهد به جای این که قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند، - که - قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان میباشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنان را به مخاطره میاندازند، بکوبند.
"استفتاءات، ج 2، س 597"
حضرت آیتالله محمدابراهیم جناتی
از انجام این کارهای ناشایست، وهنآور، نسنجیده و خرافی که در مبانی فقهی و پایههای شناخت احکام شرعی ریشه ندارد و موجب لکهدار شدن چهره برجسته و درخشان دین و تشیع است، پرهیز شود.
حضرت آیت الله علامه سید مرتضی عسگری
محقق تاریخ اسلام و حدیثشناس شهیر شیعه، در عین حال که از گستره خدمات علمی و اجتماعی برخوردار بود، هرگز از لزوم بیداری سیاسی غافل نبود. از جمله ویژگیهای بارز علامه عسگری روحیه خرافهزدایی از دین بود که در این راه کوششهای گستردهای برای دور کردن عادات و اندیشههای منحرف از دامن اسلام نمود. وی از جمله کسانی بود که قمه زنی را رفتاری خارج از اسلام عنوان و در راه تبیین این موضع کوشش کرد.
"قمه زنی سنت یا بدعت، اثر مهدی مسائلی"
حضرت آیت الله العظمی سید کاظم حائری
[اولا:] ما شاهد آنیم که قمهزنی و بعض اعمال شبیه به آن ذاتاً موجب تخریب وجهه اسلام و تشیع گشتهاند و دشمنان کافر نیز در زمان حاضر برای آسیب وارد کردن به ما بر این گونه اعمال تکیه نموده تا دین ما را دین خرافه و وحشیگری معرفی نمایند.
ثانیا: چه ما چنین دیدی را نسبت به قمهزنی به دست آورده باشیم یا نه، باید از اوامر ولی امر مسلمین حضرت ایت الله خامنهای حفظه الله، در این مورد اطاعت کنیم؛ زیرا ایشان در این مورد موضعگیری صریح و روشنی نموده و دیگر هیچگونه عذری را برای مخالفت باقی نمیگذارند و بر تمامی مسلمین واجب است که از دستورات ایشان اطاعت نمایند چه کسانی که با ایشان در فتوا هم نظرند و یا از ایشان تقلید میکنند و چه کسانی که در این فتوا با ایشان هم نظر نبوده و یا از کس دیگری تقلید مینمایند. در هر صورت بر همه مسلمین واجب است از ایشان از حیث ولی امر بودنشان اطاعت کنند.
منبع: شعائر الحسینیه بین الوعی والخرافه، ص145. متن عربی این فتوا در کتاب قمهزنی سنت یا بدعت، نوشته مهدی مسائلی، چاپ گلبن اصفهان، ص162 موجود است.
حضرت آیت الله سید احمد علمالهدی
قمهزنی در ایام محرم و صفر موجب وهن دین مبین اسلام شده و بنا به فرمایشات و فتوای صریح رهبر معظم انقلاب چون قمهزنی موجب وهن در اسلام شده و یا سبب احتمال معرفی دین اسلام به عنوان دین خشونت در جهان میشود، حرام است. دشمنان اسلام از طرق مختلف سعی میکنند مسایل خرافی را در دین مبین اسلام ترویج دهند. نباید با انجام اقداماتی مانند قمهزنی در ماه محرم مسایل انحرافی را در دین اسلام افزایش داد.
"خبرگزاری جمهوری اسلامی: 8/11/1385"
آیتالله شبستری امام جمعه تبریز
قمهزنی در روز عاشورا بنا به احکام اولیه و ثانویه در اسلام مذموم است و موجب وهن مذهب تشیع میشود و از این نظر نباید توسط مومنان انجام شود. هرگونه ایذا، قمهزنی و جاری کردن خون از بدن بنا به احکام روشن اسلامی حرام و موجب وهن شیعه توسط دشمنان و وهابیون است و از این نظر نیز، فعلی ضد دین و بدعت میباشد. هر عبادت یا مستحبی فقط از ناحیه دین مباح و پذیرفتنی است وگرنه بدعت و حرام تلقی میشود. قمهزنی و برخی اعمال غیر معمول در عزاداریها از این نظر که از ناحیه دین تکلیف نشده است موجب بدعت میشود و در آن صورت اساسا حرام و ضد دین تلقی میشود. در این رابطه هرگونه قمهزنی، خونریزی و اضرار به بدن حرمت داشته و از اساس مورد خواست دین نیست و لازم است مومنان از انجام آن خودداری کنند. در شرایط کنونی دشمنان اسلام در صدد بهرهبرداری منفی تبلیغی از برخی حرکتهای انجام یافته در عزاداریها هستند، برخی حرکتهای معمول در عزاداریها، حتی علیرغم خلوص نیت در عاملان آنها ممکن است در ظاهر وحشیت (وحشیگری) تلقی شده و موجب وهن مذهب جعفری گردد و لذا باید از انجام آنها خودداری شود. با تاکید بر حفظ آرامش و متانت مومنان در دستجات و مجالس سوگواری امام سوم شیعیان خواستار اجتناب آنان از هرگونه اقدامی میباشم که ابزار یا موجب سوژه منفی به دست وهابیون علیه شیعیان در این مقطع حساس گردد .
منبع: http://www.irna.com/fa/news/view/menu-149/8511083097174934.htm
پینوشت:
1- درباره فتوای آیةالله تبریزی متاسفانه نقل قولهای ناصحیحی منتشر شده است؛ برای دست یافتن به فتوای ایشان، به ذکر سه مساله از سایت دفتر معظم له میپردازیم؛
سوال 1832): این افرادی که در مجالس سوگواری ائمه اطهار (علیهمالسلام) بسیار سینه میزنند و بدن خود را سرخ میکنند و از حالت خود خارج میشوند، آیا کار درستی انجام میدهند؟
جواب: بسمهتعالی؛ مانعی ندارد و داخل عنوان جزع است و جزع بر ائمه (سلام الله علیهم) مستحب است؛ والله العالم.»
اما در جواب سوال 1851): قمهزنی را به عنوان جزع بودن نمیپذیرند:
سوال 1851): در زمان حاضر قمه زدن برای امام حسین علیهالسلام یا به عشق امام حسین علیهالسلام چه حکمی دارد؟ جواب: بسمه تعالی؛ عزاداری حضرت سیدالشهداء علیهالسلام و سایر معصومین (علیهمالسلام) به هر صورتی که عنوان جزع بر آن منطبق باشد، مطلوبیت شرعی دارد. قمهزنی فی نفسه مانعی ندارد، ولکن دخول آن در جزع محل بحث میباشد؛ والله العالم.
منبع:
دفاتر و سایتهای علما و مراجع
دست پنهان، دفتر فرهنگی فخرالائمه(علیهم السلام)